ورم پا یا همان ادم پا

ادم یا تورم ساق پا در تمام سنین و در مرد و زن می تواند ایجاد شود تورم پا می تواند در هر بخشی از پاها از جمله ( مچ پا، ساق پا و یا ران رخ دهد تورم ساق پا می تواند ناشی از احتباس مایع، التهاب در بافت ها یا مفاصل آسیب دیده باشد بسیاری از علل پا که در اثر ایستادن  طولانی مدت، نشستن و یا آسیب پا هستند بی ضرر هستند گاهی تورم ساق پا نشانه ای از یک اختلال جدی مانند ( بیماری های قلبی یا لخته خون ) است لذا زمانی که تورم پا بدون هیچ دلیل روشنی  با علائم ظاهراً نامربوط مانند ( مشکلات تنفسی یا درد قفسه سینه همراه باشد ) باید به دنبال تشخیص و درمان سریع باشید.

ورم پا به طور کلی تجمع غیر طبیعی مایع در بافت های اندام تحتانی است اگر این تورم با فشار انگشت فرو رود ادم گوده گذار می گویند علل کمتر شایع تورم پا بیماریهایی هستند که سبب ضخامت پوست می شوند مانند ( اسکلرودرمی و درد و تورم ائوزینوفیلیک ) این بیماری سبب تورم ساق پا ادم غیر گوده گذار می شود. ادم محیطی معمولاً هر دو پا را فرا می گیرد ادم اگر مربوط به یک پا باشد ممکن است یک مشکل انسداد در پا یا کشاله ران همان طرف باشد.
التهاب ممکن است یک واکنش طبیعی به جراحت و یا بیماری باشد یا ناشی از یک اختلال التهابی مانند ( آرتریت روماتوئید ) باشد که اگر تورم مربوط به التهاب باشد معمولا با درد همراه است. عواملی که می تواند به التهاب در پا کمک کند مانند ( پارگی تاندون آشیل، آسیب ACL ( پارگی رباط متقاطع قدامی در زانو )، کیست بیکر، شکستن مچ پا ، پای شکسته، نقرس ( آرتریت مربوط به اسید اوریک بیش از حد )، عفونت یا زخم در پا، بورسیت زانو ( التهاب کیسه های پر از مایع در مفصل زانو )، استئوآرتریت ( بیماری که سبب شکستن مفاصل )، آرتریت روماتوئید ( بیماری التهابی مفاصل ) و مچ پای رگ به رگ شده می باشند.

علل ورم پا

اضافه وزن
ایستادن طولانی مدت
محدود شدن برای مدت طولانی در پرواز ها و ماشین های سواری
تغییرات طبیعی در چرخه قاعدگی زنان
مصرف استروژن و تستوسترون

بارداری

در اثر فشار بر روی ورید اجوف ادم در پاها ایجاد می شود.

پره اکلامپسی

پر فشار ی خون ناشی از بارداری را پره اکلامپسی می گویند و به افزایش فشار خون و پروتئین در ادرار مادر مرتبط است. فشار خون بالا در دوران بارداری می تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد پره کلامپسی معمولا پس از هفته 20 بارداری شروع می شود و مربوط به افزایش فشار خون و پروتئین در ادرار مادر است علائم پراکلامپسی عبارتند از ( سردرد های مداوم، تاری دید، درد شکم ) است فشار خون بالا می تواند به کلیه های مادر و سایر اندام ها آسیب برساند و می تواند سبب زایمان زودریس و وزن کم موقع تولد نوزاد شود و می تواند زندگی مادر و جنین را تهدید کند سطح پایین پروتئین خون در اثر بیماری سوء تغذیه ، بیماری کبد و کلیه می تواند باعث ادم شود پروتئین سبب نگه داشتن آب و نمک در درون رگها خونی می شود لذا در کاهش پروتئین، مایع به بافت نشت پیدا می کند اگر آلبومین بیش از حد پایین آید سبب ادم در مچ پا، پاها و پایین ساق پا می شود.

کیست بیکر در پشت زانو

این کیست مربوط به پشت زانو است و تورم به علت بیرون زدن مایه مفصلی به پشت زانو ایجاد می شود. این کیست ممکن است علائمی نداشته باشد و یا اینکه با درد زانو و یا سفتی پشت زانو همراه باشد مخصوضاً وقتی زانو به طور کامل خم می شود این کیست با داروهای کورتون و عمل جراحی آرتروسکوپی قابل درمان است.

سلولیت

یک عفونت باکتریایی که در بافت پوست و زیر پوست گسترش می یابد معمولا استاف اورئوس و استرپتوکوک سبب سلولیت هستند سلولیت یک منطقه کوچک که به لمس کردن حساس و تورم و قرمزی همراه است و فرد ممکن است تب و لرز، تعریق و تورم غدد لنفاوی در نزدیک منطقه پوست آلوده داشته باشد. سلولیت با آنتی بیوتیک های خوراکی و یا داخل وریدی درمان می شود.

سیروز کبد

یک بیماری است که در آن سلول های کبدی نرمال در اثر مواد شیمیایی مانند (الکل، چربی، برخی داروها)، ویروس ها، فلرات سمی ( آهن، مس )، و بیماریهای کبدی اتوایمون ) به بافت اسکار تبدیل می شود.
نارسایی احتقانی قلب: اگر توانای پمپ خون در یکی از حفره های پایینی قلب کاهش یابد سبب برگشت خون به عقب شده و اگر این نارسایی مربوط به قلب راست باشد ادم اندام تحتانی و اگر شدید باشد سبب تجمع مایع در شکم می شود . ولی اگر در سمت چپ قلب باشد منجر به تنگی نفس در هنگام فعالیت که با دراز کشیدن روی تخت تنگی نفس بیشتر می شود.

بیماریهای مزمن ریوی

بیماریهای ریوی مزمن ( طولانی مدت ) شدید از جمله آمفیزم و برونشیت مزمن سبب افزایش فشار در رگهای خون که از قلب به ریه ها می روند می شود و این فشار به پشت قلب برمی گردد و سبب تورم در پاها و مچ پا می شوند.

هماتوم

اجتماعی از خون است که در خارج ازرگ های خونی است و در اثر آسیب جدار عروق، شریان، ورید و یا مویرگها دیده می شود هماتوم اگر بزرگ باشد سبب تورم می شود.

سندرم باند ایلیاتیبیال

استفاده بیش از حد از قسمت بیرونی  ران و زانو سبب این سندرم می شود. که سبب درد و حساسیت به لمس در این مناطق بخصوص درست در بالای مفصل زانو می شود این سندرم در دوندگان و دوچرخه سواران بیشتر شایع است.

نارسایی کلیه

آسیب به گلومرول های کلیه سبب احتباس سدیم، افزایش پروتئین در ادرار، و سطح آلبومین غیر طبیعی در خون، تجمع مایع در سطح آلبومین پایین ممکن است سبب ادم محیطی و تورم در کل بدن می شود.

نارسایی های مزمن وریدی

وقتی رگهای ریز داخل پاها ضعیف شوند سبب مشکل شایع نارسایی وریدی می شود و این مشکل سبب می شود رگها نتواند خون را به طرف قلب خوب پمپ کنند و منجر به واریس رگها و تجمع مایع می شوند کلیه در تنظیم فشار خون، تعادل الکترولیت ها و تولید سلول های قرمز خون در بدن نقش دارد  علل متعددی از نارسایی کلیه وجود دارد و درمان بیماری زمینه ای ممکن است در اصلاح ناهنجاری کلیه موثر باشد برخی از علل نارسایی کلیه قابل درمان است و عملکرد کلیه ممکن است به حالت عادی برگردد در نارسایی کلیه فرد دچار علائمی مانند ( ضعف، تنگی نفس، بی حالی و سردرگمی داشته باشد ناتوانی در حذف پتاسیم از جریان خون ممکن است منجر به ریتم غیر طبیعی قلب و مرگ ناگهانی شود.

انسداد سیستم لنفاوی

صدمه به گره های لنفاوی ناحیه کشاله ران در اثر سرطان و یا جراحی می تواند سبب مشکل در درناژ لنفاوی شده و ادم ایجاد می شود بندرت تومور های لگن سبب ادم می شوند.

پریکاردیت 

در اثر پریکاردیت ( تورم غشای اطراف قلب ) غشاء نازک پوشاننده قلب ملتهب می شود و این بیماری در اغلب موارد خود محدود شونده است و در عرص چند هفته خوب می شود با این حال گاهی ممکن است عود نموده و به صورت مزمن باقی بماند در صورتی که علائم برای بیش از 6 – 12 ماه باقی بماند ممکن است در برخی افراد سبب تجمع مایع در اطراف قلب ( تجمع مایع در پریکارد ) و یا فشرده سازی قلب ( انقباض پریکارد ) می شود که نیاز به اورژانس و یا مداخلات جراحی پیدا می شود شایعترین علائم پریکاردیت درد قفسه سینه است درد خاصیت تیز دارد و به پشت و شانه چپ تیر می کشد و با خم شدن به جلو کاهش می یابد و با نفس عمیق بدتر می شود

داروها

داروهایی که برای افسردگی خاص مانند ( سه حلقه ای و مهار کننده های MAO )، دیابت و فشار خون بالا بکار می رود گاهی اوقات ادم محیطی است و در اثر عوارض داروهایی مانند مهارکننده های کانال کلسیم، کورتیکواستروئید، داروهای غیر استروئیدی ضد تشنج ها ( گاباپنتین )، داروهای خاص، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ( ایبوپروفن ) ممکن است سبب ورم پا شوند.

فلبیت

التهاب ورید است ترومبوفلبیت وقتی ایجاد می شود که یک لخته خون سبب التهاب شود. فلبیت علل زیادی دارد برخی از علل شایع فلبیت مانند ( تروما یا آسیب به رگ، عدم فعالیت طولانی مدت مانند رانندگی های طولانی و یا ماندن به مدت طولانی در هواپیما، گذاشتن کاتتر های وریدی در بیمارستان ها پس از عمل جراحی ها مخصوصا اعمال جراحی ارتوپدی، عدم تحرک طولانی مدت به علت بستری در بیمارستان ها، اختلال در سیستم وریدی نرمال به علت برداشت غدد لنفاوی، استفاده از مواد مخدر داخل وریدی، بیماران مبتلا به سوختگی، اختلالات انعقادی یا سرطان های زمینه ای) می باشد.

اسکلرودرما

اسکلرودرمی یک بیماری خود ایمنی از بافت همبند است که سبب ضخیم شدن پوست می شود این بیماری سبب تشکیل اسکار در جای زخم می شود. و می تواند سبب مشکلات رگهای خونی یا درجات مختلفی از التهاب و یک سیستم ایمنی بیش از حد فعال شود در این بیماران آنتی بادی ANA در خون آنها بالا است.
علل کمتر شایع :عبارتند از ( ادم ایدیوپاتیک، انسداد عروق پا، نارسایی کبد، دارو ها، سندرم نفروتیک، احتباس نمک، آسیب هایی در اثر تروما )

ادم ایدیوپاتیک

تورم مایع در بافتهای اطراف بدون علت مشخص را را ادم ادیوپاتیک گویند.

تشخیص ورم پا

ورم بافت نرم به علت گسترش حجم مایع بین بافتی است ادم  بر دو نوع است ادم لوکالیزه که به یک عضو محدود است مثلا ادم اندام در یک طرف که به علت انسداد ورید یا لنفاتیک همانطرف در اثر تومور یا ترومبوز وریدی می باشد گاهی ادم در دو طرف اندام تحتانی هم ادم لوکالیزه است زیرا ممکن است به علت ( انسداد ورید اجوف تحتانی، فشار در اثر آسیت، توده شکمی، کهیر و انسداد لنفاتیک ) باشد
ورم ژنرالیزه که بیشتر در همه ی قسمتهای بدن وجود دارد و در اثر ( هیپوتیروئیدی، ایدیوپاتیک، افزایش وزن سریع، داروهای ( استروژن، استروئید و وازودیلاتور )، حاملگی و شروع مجدد تغذیه بعد از یک دوره گرسنگی ) ایجاد می شود اگر ادم ژنرالیزه به صورت گوده گذار باشد بیشتر در اثر بیماریهای ( کبدی، قلبی و کلیوی ) است.
اختلال در سیستم لنفاتیک سبب ادم غیر گوده گذار می شود
وقتی شخص به مدت طولانی روی پای خود ایستاده باشد گاهی به طور نرمال پای او ورم  پیدا می کند که در اثر استراحت و بالا گرفتن پاها برطرف می شود.
نارسایی کلیه با ازتمی و آزمایش ادرار غیر طبیعی همراه است.
نارسایی قلبی با jvp برجسته در گردن همراه است.
سیروز و سوء تغذیه شدید با میزان آلبومین کمتر از 2.5 گرم در دسی لیتر همراه است در سیروز کاهش آلبومین سرم و افزایش فشار شکم در اثر ( آسیت ) بر اندام تحتانی سبب ادم می شود.

درمان ورم پا

روش هایی که شما می توانید در خانه انجام دهید.
در موقع دراز کشیدن پای خود را بالا ببرید و در موقعیتی بالاتر از قلب قرار دهید مثلا یک بالش زیر پای خود قرار دهید فعالیت داشته باشید و بر روی ورزش های پا تمرکز بیشتر داشته باشید مصرف نمک را کاهش دهید. وزن خود را در حد نرمال حفظ کنید لباس راحت که اطراف پا آزاد باشد بپوشید. در طول مسافرت سعی کنید به طور منظم بایستید و کمی راه بروید از بند جوراب استفاده نکنید و زمانی تورم پا و مچ پا همراه با یکی از علائم ( درد و فشار یا سفتی در ناحیه سینه، سرگیجه، گیجی، احساس غش، مشکل تنفس یا تنگی نفس ) همراه باشد به مراقبت های اورژانس پزشکی مراجعه کنید.
اگر شما هر کدام از موارد زیر را داشتید باید با پزشک خانواده خود را در اسرع وقت در میان بگذارید.
اگر بیماری قلبی یا کلیوی دارید و ورم پای شما بیشتر شده است .
مناطق متورم در لمس احساس گرمی دارد.
مناطق متورم، قرمز رنگ می باشد.
درجه حرارت بدن شما بالاتر از حد طبیعی است.
شما در حال حاضر باردارهستید و تورم شدید یا ناگهانی دارید.
شما بیماری کبدی همراه با تورم پاها دارید.
شما برای مراقبت از پا در خانه تلاش کرده اید اما موفق نبوده است.
تورم پای شما در حال بدتر شدن است.
وقتی شما به پزشک مراجعه کنید پزشک یک معاینه بالینی انجام می دهد و سپس یکسری آزمایش مانند ( آزمایش خون، ازمایش ادرار، اشعه ایکس از قفسه سینه، نوار قلب برای ارزیابی عملکرد قلب آزمایش سونوگرافی شریانی و یا وریدی ممکن است انجام شود ) و اگر علت بیماری مشخص است بیماری زمینه ای را درمان می کند ولی اگرتورم غیر جدی است ممکن است شما را به تغییر در شیوه زندگی و توصیه به کاهش مصرف نمک نماید. در برخی موارد پزشکان از دیورتیک برای کمک به کاهش تورم استفاده می کنند ولی این داروها چون عوارض دارند تنها در صورتی استفاده می شوند که درمان های خانگی موثر نباشد.

رژیم غذایی مناسب برای ورم پا

تغذیه و فعالیت ورزشی منظم در کاهش ورم موثر است یکی از علل ورم پا نداشتن تغذیه مناسب است اولین قدم در درمان ادم کاهش مصرف نمک است مصرف نمک را به کمتر از 2100 میلی گرم سدیم در روز محدود کنید خوردن غذاهای شور ادم را بیشتر می کند و مقدار زیادی آب در روز بنوشید روزانه حداقل 6 – 10 لیوان آب مصرف کنید زیرا به پاکسازی سیستم بدنی کمک می کند  از مصرف غذاهای فراوری شده اجتناب کنید از نوشیدن نوشابه های کافئین دار و گاز دار خودداری کنید در عوض از میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید.
رژیم های غذایی وجود دارند که از احتباس مایع جلوگیری می کنند شما روزانه تا یک گرم پروتئین برای هر کیلوگرم وزن بدن نیاز دارید 100 گرم گوشت مرغ وقتی پخته می شود 25 گرم  و 100 گرم گوشت ماهی بعد از پخته شدن 20 گرم پروتئین دارد شما اگر 50 کیلو باشید روزانه به 50 گرم پروتئین نیاز دارید و اگر به اندازه کافی پروتئین نخورید آب درون بافت تجمع می کند و دچار ورم می شوید. دانه انگور، بادام، گردو و ماهی‌ های آب‌ های سرد منابع غنی از ويتامين E هستند و بدن برای محافظت از عروق خونی و کاهش نفوذپذیری عروق نیاز به ویتامین  های E ,D دارد. در صورتی که بعضعی مواد مانند ( کازئین، گلوتن و افزودنیهای امولیانت سبب احتباس آب می شوند که باید مصرف آنها را کاهش دهید.